Abu Hassan Abdul
dan Mohd Rashid Md Idris ( 2010 : 101 ) menyatakan bahawa majaz Melayu merujuk
kepada kaedah atau cara orang Melayu memanipulasi bahasa secara simbolik dan
kiasan melalui bahasa lisan atau tulisan untuk menyampaikan sesuatu idea,
fikiran, dan perasaan mereka. Orang Melayu menggunakan pelbagai elemen bahasa
seperti peribahasa, pepatah, petitih, kiasan, perlambangan, perbilangan,
sindiran, imejan di samping penggunaan patah kata, suku kata seperti awalan,
sisipan atau akhiran.
Pepatah
Pepatah adalah
salah satu unsur dalam peribahasa Melayu. Pepatah juga merupakan kiasan yang
mengandung erti sebenarnya, digunakan untuk mematah atau memutuskan pembicaraan
orang lain. Contoh pepatah adalah seperti:
Biar
lambat asal selamat
Alah
bias tegal biasa
Bahasa
menunjukkan bangsa
Bidalan
Bidalan lebih
memberatkan tentang sifat melekatnya di mulut orang ramai dan tentang bandingan
dan teladan yang ada di dalamnya ( Za’ba, 2002: 170 ). Bidalan juga merupakan
satu lagi bentuk dalam peribahasa Melayu yang digolongkan dalam sastera Melayu
lama. Contoh bidalan adalah seperti:
Bawa
resmi padi, makin berisi makin tunduk
Ikut
suka luka, ikut hati mati, ikut rasa binasa
Tamsilan
Tamsilan berasal
daripada bahasa Arab tamsil. Tamsilan
bertujuan mengumpamakan seseorang atau sesuatu mengenai pekerti, tabiat dan
keadaan. Biasanya, tamsilan dimulai dengan kata-kata seperti laksana, bagai dan sebagainya. Menurut Za’ba
( 2002: 170 ) tamsilan ialah peribahasa yang menyebutkan sesuatu maksud dengan
diumpamakan atau dikiaskan kepada sesuatu perkara lain dan oleh sebab itu jadi
ertinya dua lapis. Contoh tamsilan adalah seperti:
Seperti
bulan di pagar bintang
Seperti
sirih pulang ke gagang
Seperti
embun di hujung rumput
Simpulan bahasa
Simpulan bahasa
merupakan rangkaian perkataan atau ungkapan yang telah tersimpul dengan susunan
yang khas dan digunakan dengan makna yang khusus, berlainan dengan makna
asalnya ( Safian Hussain, et al. 1988: 308 ). Bentuk majaz ini paling banyak
digunakan oleh orang Melayu kerana sifatnya yang ringkas dan dapat menyampaikan
maksud dengan tepat, tajam dan berseni. Simpulan bahasa bukan sahaja terdapat
dalam bahasa baku, tetapi juga dalam bahasa daerah atau dialek. Contoh simpulan
bahasa adalah seperti berikut:
Menongkat
langit
Berganti
tikar
Bongkok
sabut
Masuk
jawi
Pantun
Pantun tergolong
dalam puisi Melayu tradisional yang dipercayai berakar umbi daripada sastera
lisan dalam kalangan rakyat bawahan sebelum berkemabang kepada bentuk
penulisan. Menurut Za’ba ( 2002: 222 ) pantun ialah kaedah karangan berangkap
yang jati terpakai pada orang-orang Melayu bagi menggambarkan fikiran hiba sayu
dan warna-warna perasaan yang indah-indah, seperti hal ehwal berkasih sayang
dan pujuk rayu yang lemah lembut antara kekasih dengan kekasihnya. Contoh pantun
Melayu yang indah dan membawa mesej didaktik seperti:
Tanjung
Katung jauh ke laut,
Tampak
dari belakang mati,
Laksana
apung di tengah laut,
Dipukul
ombak jatuh ke tepi
Seloka
Seloka ialah puisi tradisional Melayu yang berbentuk bebas yang tidak mempunyai bentuk tertentu dari segi rangkap, jumlah baris, sama ada mempunyai irama ataupun tidak. Antara ciri seloka adalah untuk mengejek, menyindir secara serius atau jenaka mahupun mengkritik tingkah laku dan sifat negatif seseorang ataupun sekelompok masyarakat. Kata seloka berasal daripada bahasa Sanskrit iaitu sloka. Seloka kebiasaannya ditulis dua atau empat baris dan terkadang seloka juga ditulis lebih dari empat baris. Masyarakat Melayu mencipta seloka untuk mencerminkan rasa tidak puas hati mereka terhadap seseorang yang digambarkan melalui seloka. Seperti Seloka Pak Kaduk diterjemahkan sebagai cerita yang memberi iktibar kepada segenap lapisan masyarakat dahulu dan sekarang bahawa Pak Kaduk bernasib malang akibat daripada kejahilan dirinya sendiri. Antara contoh seloka yang terdapat dalam kesusteraan Melayu lama termasuklah Seloka Pak Kaduk, Seloka Pak Pandir dan Seloka Emak Si Rendang.
Seloka Pak Kaduk
Aduhai malang Pak Kaduk,
Ayamnya menang kampung tergadai,
Ada nasi dicurahkan,
Awak pulang kebuluran,
Mudik menongkah surut,
Hilir menongkah pasang,
Ada isteri dibunuh,
Nyaris mati oleh tak makan,
Masa belayar kematian angin,
Sauh dilabuh bayu berpuput,
Ada rumah bertandang duduk.
Sifat orang Melayu yang lebih gemar menyatakan sesuatu secara tersirat dan kiasan mengukuhkan lagi penggunaan seni bermajaz dalam kehidupan mereka. Sikap orang Melayu yang gemar menggunakan bahasa berkias dalam menyampaikan sesuatu menggambarkan sikap orang Melayu yang indah dan penuh dengan nilai-nilai kesopanan yang sewajarnya dicontohi.
No comments:
Post a Comment