Monday, 2 April 2012

Situasi 21: Majaz Melayu



Abu Hassan Abdul dan Mohd Rashid Md Idris ( 2010 : 101 ) menyatakan bahawa majaz Melayu merujuk kepada kaedah atau cara orang Melayu memanipulasi bahasa secara simbolik dan kiasan melalui bahasa lisan atau tulisan untuk menyampaikan sesuatu idea, fikiran, dan perasaan mereka. Orang Melayu menggunakan pelbagai elemen bahasa seperti peribahasa, pepatah, petitih, kiasan, perlambangan, perbilangan, sindiran, imejan di samping penggunaan patah kata, suku kata seperti awalan, sisipan atau akhiran.


Pepatah

Pepatah adalah salah satu unsur dalam peribahasa Melayu. Pepatah juga merupakan kiasan yang mengandung erti sebenarnya, digunakan untuk mematah atau memutuskan pembicaraan orang lain. Contoh pepatah adalah seperti:



Biar lambat asal selamat

Alah bias tegal biasa

Bahasa menunjukkan bangsa


Bidalan

Bidalan lebih memberatkan tentang sifat melekatnya di mulut orang ramai dan tentang bandingan dan teladan yang ada di dalamnya ( Za’ba, 2002: 170 ). Bidalan juga merupakan satu lagi bentuk dalam peribahasa Melayu yang digolongkan dalam sastera Melayu lama. Contoh bidalan adalah seperti:



Bawa resmi padi, makin berisi makin tunduk

Ikut suka luka, ikut hati mati, ikut rasa binasa



Tamsilan

Tamsilan berasal daripada bahasa Arab tamsil. Tamsilan bertujuan mengumpamakan seseorang atau sesuatu mengenai pekerti, tabiat dan keadaan. Biasanya, tamsilan dimulai dengan kata-kata seperti laksana, bagai dan sebagainya. Menurut Za’ba ( 2002: 170 ) tamsilan ialah peribahasa yang menyebutkan sesuatu maksud dengan diumpamakan atau dikiaskan kepada sesuatu perkara lain dan oleh sebab itu jadi ertinya dua lapis. Contoh tamsilan adalah seperti:



Seperti bulan di pagar bintang

Seperti sirih pulang ke gagang

Seperti embun di hujung rumput



Simpulan bahasa

Simpulan bahasa merupakan rangkaian perkataan atau ungkapan yang telah tersimpul dengan susunan yang khas dan digunakan dengan makna yang khusus, berlainan dengan makna asalnya ( Safian Hussain, et al. 1988: 308 ). Bentuk majaz ini paling banyak digunakan oleh orang Melayu kerana sifatnya yang ringkas dan dapat menyampaikan maksud dengan tepat, tajam dan berseni. Simpulan bahasa bukan sahaja terdapat dalam bahasa baku, tetapi juga dalam bahasa daerah atau dialek. Contoh simpulan bahasa adalah seperti berikut:





Menongkat langit

Berganti tikar

Bongkok sabut

Masuk jawi



Pantun

Pantun tergolong dalam puisi Melayu tradisional yang dipercayai berakar umbi daripada sastera lisan dalam kalangan rakyat bawahan sebelum berkemabang kepada bentuk penulisan. Menurut Za’ba ( 2002: 222 ) pantun ialah kaedah karangan berangkap yang jati terpakai pada orang-orang Melayu bagi menggambarkan fikiran hiba sayu dan warna-warna perasaan yang indah-indah, seperti hal ehwal berkasih sayang dan pujuk rayu yang lemah lembut antara kekasih dengan kekasihnya. Contoh pantun Melayu yang indah dan membawa mesej didaktik seperti:





Tanjung Katung jauh ke laut,

Tampak dari belakang mati,

Laksana apung di tengah laut,

Dipukul ombak jatuh ke tepi




Seloka


Seloka ialah puisi tradisional Melayu yang berbentuk bebas yang tidak mempunyai bentuk tertentu dari segi rangkap, jumlah baris, sama ada mempunyai irama ataupun tidak. Antara ciri seloka adalah untuk mengejek, menyindir secara serius atau jenaka mahupun mengkritik tingkah laku dan sifat negatif seseorang ataupun sekelompok masyarakat. Kata seloka berasal daripada bahasa Sanskrit iaitu sloka. Seloka kebiasaannya ditulis dua atau empat baris dan terkadang seloka juga ditulis lebih dari empat baris. Masyarakat Melayu mencipta seloka untuk mencerminkan rasa tidak puas hati mereka terhadap seseorang yang digambarkan melalui seloka. Seperti Seloka Pak Kaduk diterjemahkan sebagai cerita yang memberi iktibar kepada segenap lapisan masyarakat dahulu dan sekarang bahawa Pak Kaduk bernasib malang akibat daripada kejahilan dirinya sendiri. Antara contoh seloka yang terdapat dalam kesusteraan Melayu lama termasuklah Seloka Pak Kaduk, Seloka Pak Pandir dan Seloka Emak Si Rendang.


Seloka Pak Kaduk

Aduhai malang Pak Kaduk,

Ayamnya menang kampung tergadai,

Ada nasi dicurahkan,

Awak pulang kebuluran,

Mudik menongkah surut,

Hilir menongkah pasang,

Ada isteri dibunuh,



Nyaris mati oleh tak makan,


Masa belayar kematian angin,

Sauh dilabuh bayu berpuput,

Ada rumah bertandang duduk.

Sifat orang Melayu yang lebih gemar menyatakan sesuatu secara tersirat dan kiasan mengukuhkan lagi penggunaan seni bermajaz dalam kehidupan mereka. Sikap orang Melayu yang gemar menggunakan bahasa berkias dalam menyampaikan sesuatu menggambarkan sikap orang Melayu yang indah dan penuh dengan nilai-nilai kesopanan yang sewajarnya dicontohi. 



No comments:

Post a Comment