Situasi 20: Ironi

Ironi tergolong dalam majaz pertentangan yang merujuk kepada penggunaan kata atau frasa yang saling bertentangan dari segi makna, sama ada secara simbolik, tersurat atau tersirat dalam struktur ayat yang sama atau berhubungan ( Abu Hassan Abdul dan Mohd Rashid Md Idris, 2010: 96). Majaz merupakan terjemahan daripada tropes atau tropein dalam leksikal Greek yang bermaksud mengubah atau memalingkan maksud. Dalam retorik Arab, setiap majaz mempunyai hakikat ( pengertian asal ) dan terbahagi kepada dua bentuk, iaitu majaz aqli ( difahami dengan akal ) dan majaz lughawi ( difahami dengan lafaz ). Corbett dan Connors (1999) dalam  Abu Hassan Abdul dan Mohd Rashid Md Idris (2010) menjelaskan bahawa terdapat empat jenis majaz pertentangan iaitu hiperbola, ironi, oksimoron dan litoses.

Menurut Glosari Istilah Kesusasteraan ( 1988: 114 ), ironi merupakan istilah yang pada umumnya bermakna “menyebut atau mengucapkan sesuatu yang berlainan daripada realiti atau kenyataan yang sebenarnya”. Secara literal, ironi bermaksud sindiran, ceuhan atau ejekan. Dalam percakapan atau pertuturan, ironi merupakan satu bentuk kiasan, iaitu penyataan yang membawa maksud lain daripada apa-apa yang dituturkan. Orang mungkin keliru dengan istilah ironi dan sarkasme ( sarcasm ), walaupun kedua-duanya mempunyai perbezaan tertentu. Dari segi pengucapan, ironi merupakan kata yang lebih lembut dan tidak kasar, meskipun kesannya mungkin lebih tajam dan menghiris. Ironi dapat dikesan dengan lebih mudah melalui pertuturan berbanding dengan tulisan. Hal ini demikian kerana melalui intonasi suara, pendengar dapat merasakan bahawa apa-apa yang diujarkan itu mungkin mengandungi makna lain daripada yang dinyatakan.

Menurut Rahman Shaari ( 1987: 44 ), ironi merupakan kata-kata yang bermaksud lain daripada maksud sebenar. Ironi dikenal juga sebagai “bahasa terbalik”. Ironi merupakan sesuatu yang menarik kerana kata-katanya membawa maksud yang bertentangan dengan makna literalnya. Ungkapan “kita kian dekat apabila berjauhan” merupakan satu ironi. Misalnya, “Jauh berbau bunga”.

Ironi merupakan bentuk bahasa bukan literal yang mempunyai dua makna, iaitu makna literal dan makna bukan literal. Misalnya, kata “cantik” secara literal menyampaikan penilaian yang positif. Namun, penutur mungkin mempunyai penilaian sebaliknya.

Bentuk ironi yang paling mudah adalah apabila sesuatu istilah diberi maksud yang berlawanan. 

Contoh:          cantik sungguh muka awak!

                        Abah sudah kata tadi, pandu lagi kereta tu laju-laju.

                        Pandai sangatlah tu agaknya.

Ironi melibatkan pelahiran sikap terhadap pendapat yang sedang diulang. Ironi biasanya melibatkan unsur terhadap pendapat yang diulang itu. Misalnya, ketika si X, memandu keretadi lebuh raya dengan kelajuan 130 km/j, dia berkata kepada isterinya Y:

            X: Ala, ini kesalahan kecil.

Isterinya kemudian menjawab:

            Y: Aah, kesalahan kecil sangat, buatlah lagi …polis tak akan saman awak!

Dalam peristiwa tersebut, apa-apa yang diulang kembali secara ironi oleh si Y merupakan karikatur atau gambaran ejekan terhadap apa-apa yang telah dikatakan oleh suaminya X.

Sebagai kesimpulannya, ironi adalah sesuatu yang berbentuk tersembunyi dan mempunyai makna tertentu mengikut pandangan masing-masing. Ia biasanya dinilai berdasarkan kebenaran atau kepalsuan. Pengertian haruslah bersifat literal dan seterusnya beralih kepada tidak literal jika keadaan memaksa mereka berbuat demikian. Ironi dapat disimpulkan sebagai fenomena pengulangan. Namun, ia masih terikat dengan tradisi klasik. Ironi mungkin membawa masalah sekiranya ia disalahtafsirkan oleh seseorang. Dalam bidang semantik dan pragmatik, pelbagai sudut yang boleh dilihat. Ini menunjukkan keunikan bahasa yang boleh menjadikan bahasa Melayu sebagai bahasa yang terulung.