Ironi tergolong
dalam majaz pertentangan yang merujuk kepada penggunaan kata atau frasa yang
saling bertentangan dari segi makna, sama ada secara simbolik, tersurat atau
tersirat dalam struktur ayat yang sama atau berhubungan ( Abu Hassan Abdul dan
Mohd Rashid Md Idris, 2010: 96). Majaz merupakan terjemahan daripada tropes atau tropein dalam leksikal Greek yang bermaksud mengubah atau
memalingkan maksud. Dalam retorik Arab, setiap majaz mempunyai hakikat (
pengertian asal ) dan terbahagi kepada dua bentuk, iaitu majaz aqli ( difahami dengan akal ) dan majaz lughawi ( difahami dengan lafaz ).
Corbett dan Connors (1999) dalam Abu
Hassan Abdul dan Mohd Rashid Md Idris (2010) menjelaskan bahawa terdapat empat
jenis majaz pertentangan iaitu hiperbola, ironi, oksimoron dan litoses.
Menurut Glosari
Istilah Kesusasteraan ( 1988: 114 ), ironi merupakan istilah yang pada umumnya
bermakna “menyebut atau mengucapkan sesuatu yang berlainan daripada realiti
atau kenyataan yang sebenarnya”. Secara literal, ironi bermaksud sindiran,
ceuhan atau ejekan. Dalam percakapan atau pertuturan, ironi merupakan satu
bentuk kiasan, iaitu penyataan yang membawa maksud lain daripada apa-apa yang
dituturkan. Orang mungkin keliru dengan istilah ironi dan sarkasme ( sarcasm ), walaupun kedua-duanya
mempunyai perbezaan tertentu. Dari segi pengucapan, ironi merupakan kata yang
lebih lembut dan tidak kasar, meskipun kesannya mungkin lebih tajam dan
menghiris. Ironi dapat dikesan dengan lebih mudah melalui pertuturan berbanding
dengan tulisan. Hal ini demikian kerana melalui intonasi suara, pendengar dapat
merasakan bahawa apa-apa yang diujarkan itu mungkin mengandungi makna lain
daripada yang dinyatakan.
Menurut Rahman
Shaari ( 1987: 44 ), ironi merupakan kata-kata yang bermaksud lain daripada
maksud sebenar. Ironi dikenal juga sebagai “bahasa
terbalik”. Ironi merupakan sesuatu yang menarik kerana kata-katanya membawa
maksud yang bertentangan dengan makna literalnya. Ungkapan “kita kian dekat apabila berjauhan” merupakan satu ironi. Misalnya,
“Jauh berbau bunga”.
Ironi merupakan
bentuk bahasa bukan literal yang mempunyai dua makna, iaitu makna literal dan
makna bukan literal. Misalnya, kata “cantik” secara literal menyampaikan
penilaian yang positif. Namun, penutur mungkin mempunyai penilaian sebaliknya.
Bentuk ironi
yang paling mudah adalah apabila sesuatu istilah diberi maksud yang berlawanan.
Abah sudah kata tadi, pandu lagi
kereta tu laju-laju.
Pandai sangatlah tu agaknya.
Ironi melibatkan
pelahiran sikap terhadap pendapat yang sedang diulang. Ironi biasanya
melibatkan unsur terhadap pendapat yang diulang itu. Misalnya, ketika si X,
memandu keretadi lebuh raya dengan kelajuan 130 km/j, dia berkata kepada
isterinya Y:
X: Ala, ini kesalahan kecil.
Isterinya
kemudian menjawab:
Y: Aah, kesalahan kecil sangat, buatlah lagi …polis tak akan saman awak!
Dalam peristiwa
tersebut, apa-apa yang diulang kembali secara ironi oleh si Y merupakan
karikatur atau gambaran ejekan terhadap apa-apa yang telah dikatakan oleh
suaminya X.
Sebagai
kesimpulannya, ironi adalah sesuatu yang berbentuk tersembunyi dan mempunyai
makna tertentu mengikut pandangan masing-masing. Ia biasanya dinilai
berdasarkan kebenaran atau kepalsuan. Pengertian haruslah bersifat literal dan
seterusnya beralih kepada tidak literal jika keadaan memaksa mereka berbuat
demikian. Ironi dapat disimpulkan sebagai fenomena pengulangan. Namun, ia masih
terikat dengan tradisi klasik. Ironi mungkin membawa masalah sekiranya ia
disalahtafsirkan oleh seseorang. Dalam bidang semantik dan pragmatik, pelbagai
sudut yang boleh dilihat. Ini menunjukkan keunikan bahasa yang boleh menjadikan
bahasa Melayu sebagai bahasa yang terulung.